• 9 Şubat 2012 tarihli, C-277/10 sayılı M. Luksan Kararı

Dava başvurusunda bulunan kişi, Sayın Luksan, İkinci Dünya Savaşı sırasındaki Alman savaş fotoğrafçılığına ilişkin ‘Fotos von der Front’ (‘Cepheden Fotoğraflar) isimli belgesel filmin senaristi ve başyönetmenidir. Savaş fotoğrafçılığının karmaşıklığını eleştirel bir şekilde ele alan filmin, bu bağlamda özgün eser olarak korunan sinematografik bir eser niteliği taşıdığı tartışmasızdır. Davalı Sayın van der Let, sinematografik ve diğer görsel-işitsel eserlerin ticari olarak yapımını gerçekleştirmektedir. 2008 yılının mart ayında taraflar, Sayın Luksan’ın mevzubahis filmin senaristi ve yönetmeni olduğunu, Sayın van der Let’in de filmin yapımını üstlendiğini ve filmi kullanabileceğini belirten ‘rejisörlük ve eser sahipliği sözleşmesini’ (görsel-işitsel yapım sözleşmesi) imzalamışlardır. Bu sözleşme kapsamında, Sayın Luksan tüm telif ve bağlantılı haklarını, Sayın van der Let’e devretmiştir. Ancak, bu yetkilendirme özellikle de dijital ağlarda kamunun erişimine sunma ya da kapalı devre televizyonlarda ve ödemeli kanallarda yayınlama, başka bir deyişle ödeme karşılığında belli kullanıcılara (şifreli) yayınlama gibi belirli kullanım yöntemlerini açıkça dışarda tutmaktadır.  Ayrıca sözleşmede, kayıt materyallerine yapılan çoğaltmalar (‘Leerkassettenvergütung’, kelime anlamıyla ‘boş kaset bedeli’) için Telif Hakkı Yasasının 42b fıkrasında ifade edildiği gibi, bedel alma konusunda yasal haklara ilişkin olarak açık bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle, anlaşmazlık vuku bulmuştur, çünkü yapımcı Sayın van der Let söz konusu filmi internet üzerinde erişime sunmuştur ve bu amaçla Movieeurope.com’a hakları devretmiştir. Böylelikle film, talebe bağlı video suretiyle internet sitesinden indirilebilmektedir. Yapımcı filmin fragmanını da YouTube vasıtasıyla internette erişime sunmuştur ve ödemeli kanala ilişkin haklarını da Scandinavia TV’ye devretmiştir. Bu durumda, yönetmen Sayın Luksan, Viyana Ticaret Mahkemesinde (Handelsgericht Wien) yapımcı sayın van der Let’in aleyhine dava açmıştır.

 Ulusal Mahkeme, esas itibariyle, 2006/15 sayılı Direktifin 2. ve 3. Maddeleri ve 2006/116 sayılı Direktifin 2. Maddesi ile birlikte 93/83 sayılı Direktifin 1. ve 2. Maddeleri ve 2001/29 sayılı Direktifin 2. ve 3. Maddelerinin, dava konusu eserde olduğu gibi sinematografik eseri kullanma haklarının (uydu yayını hakkı, çoğaltma hakkı ve kamunun erişimine sunma vasıtasıyla diğer umuma iletim hakları) eser sahibi sıfatıyla kanun hükümleri uyarınca, doğrudan yönetmene devredilmesi şeklinde yorumlanıp yorumlanmadığını sormaktadır. Sonuç olarak, Mahkeme yukarıda bahsedilen hükümlerin, eserin yapımcısına mevzubahis hakları kanun hükmü uyarınca tahsis eden ulusal mevzuatın uygulanmasının önüne geçip geçmediğini sormaktadır. Mahkeme ayrıca, Avrupa Birliği Mevzuatının, Üye Devletlerce hakların devredilmesine aynı zamanda dava konusu olan sinematografik eserde olduğu gibi eseri kullanma haklarına (uydu yayını hakkı, çoğaltma hakkı ve kamunun erişimine sunarak diğer umuma iletim hakları) ilişkin olarak, karine koyma seçeneğine müsaade edilmesi şeklinde yorumlanıp yorumlanmadığını, ve eğer bu şekilde yorumlanıyorsa koşulların neler olduğunu sormaktadır. Buna ek olarak, Mahkeme, ‘şahsi kopyalama’ istisnası kapsamında 2001/29 sayılı Direktifin 5(2)(b) Maddesinde öngörülen adil tazminat gibi adil bedel alma hakkının, kanun hükmü uyarınca sinematografik eserin sahibi ya da ortak eser sahibi sıfatıyla doğrudan yönetmene devredilip devredilmediğini sormaktadır. Son olarak, Ulusal mahkeme, Avrupa Birliği Mevzuatının, Üye Devletlerce, bir sinematografik eserin yapımcısı lehine, eserin yönetmenine tanınan bedel alma hakkının devredilmesi karinesinin koyulması seçeneğine müsaade edilmesi şeklinde yorumlanıp yorumlanmadığını sormaktadır.

Mahkeme, Uydu yayınları ve kablo ile yeniden iletime uygulanan telif hakları ve telif haklarına ilişkin belirli kuralların koordinasyonu hakkında 27 Eylül 1993 tarihli 90/83/EEC sayılı Konsey Direktifinin 1. ve 2. Maddeleri ve Bilgi Toplumunda Telif Hakları ve Bağlantılı Hakların Belirli Yönlerinin Uyumlaştırılması hakkında 22 Mayıs 2001 tarihli ve 2001/29/AT sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifinin 2. ve 3. Maddeleri ile birlikte Fikri Mülkiyet alanında kiralama ve ödünç verme hakları hakkında 12 Aralık 2006 tarihli 2006/115/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifin 2. ve 3. Maddeleri ve Telif hakkı ve bağlantılı hakların korunması hakkında 12 Aralık 2006 tarihli 2006/116/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifinin 2. Maddesinin, dava konusu eserde olduğu gibi sinematografik eseri kullanma haklarının (çoğaltma hakkı, uydu yayını hakkı ve kamunun erişimine sunulması vasıtasıyla diğer umuma iletim hakları) kanun hükmü uyarınca, doğrudan yönetmene devredilmesi şeklinde yorumlanması gerektiği konusunda karara bağlamıştır. Sonuç olarak, bu hükümler, eserin yapımcısına mevzubahis hakları kanun hükmü uyarınca tahsis eden ulusal mevzuatın önüne geçtiği şeklinde yorumlanmalıdır. Buna ek olarak Mahkeme söz konusu karinenin, eserin yönetmeninin başka türlü karar almasının önüne geçen çürütülemez bir karine olması koşuluyla, Avrupa Birliği Mevzuatının, bir sinematografik eserin yapımcısı lehine, Üye Devletlerce dava konusu eserde söz konusu olduğu gibi sinematografik eseri kullanma haklarının (uydu yayını hakkı, çoğaltma hakkı ve kamunun erişimine sunulması vasıtasıyla diğer umuma iletim hakları) devredilmesi karinesinin koyulması seçeneğine müsaade etmesi şeklinde yorumlanmalıdır. Ayrıca Mahkemeye göre, Avrupa Birliği Mevzuatı, yönetmenin sinematografik eser sahibi sıfatıyla, kanun hükmü uyarınca ‘şahsi kopya’ istisnası kapsamında 2001/29 sayılı Direktifin 5 (2)(b) Maddesinde öngörülen adil bedel hakkına sahip olması gerektiği şeklinde yorumlanmalıdır. Son olarak Mahkeme, AB mevzuatının üye devletlerin eser sahibinin haklarının devri yönünde bir karineyi, film yapımcısı lehine tanınan adil bedel hakkına ilişkin, karinenin adi veya kesin olup olmadığının bir önemi olmaksızın şart koştuğu şeklinde yorumlanacağına karar vermiştir.